Rozwój ewangelicyzmu w księstwie bytomskim w pierwszej połowie XVI w. był związany z działaniem możnego protektora margrabiego Jerzego Hohenzollerna, władającego prawie całym Górnym Śląskiem. Ten wielki zwolennik Reformacji, który osobiście złożył podpis pod Konfesją Augsburską, bardzo dbał o rozwój ewangelicyzmu w księstwie bytomskim po 1526 r. W późniejszych latach dzieło to kontynuowała rodzina Donnersmarcków.
Samo miasto Bytom, ówczesny największy ośrodek miejski na terenie księstwa, przyjęło nowe prądy religijne dopiero w latach pięćdziesiątych XVI w. i to prawdopodobnie pod wpływem Reformacji polskiej, gdyż jeszcze wtedy miejscowa ludność była niemal całkowicie polska. W 1589 r. większość bytomian wyznawała luteranizm, zaś w całym księstwie bytomskim na 12 kościołów 9 znajdowało się w rękach ewangelików. Rozwój Reformacji w Bytomiu załamał się w okresie kontrreformacji, kiedy to w początkowych latach wojny trzydziestoletniej cesarz nie oszczędzał miejscowej ludności wyznania ewangelickiego. Mimo nakazu opuszczenia księstwa przez wszystkich księży ewangelickich, rekatolizacja była powierzchowna a luteranizm dalej utrzymywał się, dzięki poparciu szlachty i mieszczaństwa. Sprowadzeni do niedalekich Piekar Śląskich jezuici przez swą działalność doprowadzili do przejścia na katolicyzm prawie całej ludności wiejskiej, a w końcu do załamania się bytomskiego luteranizmu na początku XVIII w. W przededniu agresji pruskiej (1742 r.) w Bytomiu przebywali już tylko nieliczni ewangelicy, którzy i tak musieli ukrywać swe przekonania religijne.
Sytuacja religijna zmieniła się po przejęciu Śląska przez Prusy. Ewangelicy, którym od tego momentu zwrócono utracone prawa, dalej jednak nie mieli w Bytomiu żadnego kościoła czy sali modlitw. Na nabożeństwa uczęszczali do Tarnowskich Gór. 1 maja 1833 r. magistrat odsprzedał ewangelikom ruiny kościoła św. Wojciecha, który po sekularyzacji klasztoru franciszkańskiego (Zakon Braci Mniejszych) w 1810 r. został przejęty przez władze miejskie Bytomia, który służył m. in. jako magazyn i remiza strażacka.
Parafię Ewangelicką w Bytomiu erygowano w 1836 r. Jej pierwszym duchownym został ks. dr Lippert. W 1843 r. utworzono stojącą na wysokim poziomie szkołę ewangelicką, później wybudowano dom diakonis (1898 r.) i przedszkole oraz plebanię, w 1911 r. założono cmentarz ewangelicki u zbiegu ulic Piekarskiej i Powstańców Śląskich. Liczba ewangelików systematycznie wzrastała aż do wybuchu II wojny światowej. Jeśli w 1844 r. zamieszkiwało w Bytomiu 1100 ewangelików, to w r. 1907 r. Parafia liczyła już prawie 8 tysięcy, a przed rokiem 1945 – ok. 12-13 tysięcy. Bytom, będąc w granicach państwa niemieckiego po plebiscycie w 1922 r., stał się ośrodkiem charakteryzującym się stałym wzrostem liczby niemieckich mieszkańców, przybywających tu z polskiej części Górnego Śląska.
Po II wojnie światowej ewangelicyzm w Bytomiu poniósł olbrzymie straty. Większość parafian musiała opuścić swe miejsca zamieszkania. Dotychczasowy proboszcz ks. Teodor Heindenreich został aresztowany i zginął w obozie pracy po zakończeniu działań wojennych. 2 sierpnia 1945 r. zabrano ewangelikom kościół, jak również przy pomocy milicji odebrano plebanię wraz z całym wyposażeniem i inne obiekty. Starostwo Grodzkie w Bytomiu wbrew aktowi własności powierzyło obiekt przedstawicielowi Kościoła rzymskokatolickiego, wokół którego skupiła się grupa repatriantów do 1952 r. Od 1952 r. za zgodą Prymasa Polski i kurii opolskiej kościół przekazano franciszkanom.
W posiadaniu ewangelików pozostał jedynie dawny dom sióstr diakonis, w którym prowadzone było przedszkole oraz cmentarz. Dom sióstr diakonis zaadaptowano na kaplicę, sale katechetyczne i mieszkanie dla duchownego. Stan ten pozostaje do dnia dzisiejszego. Parafia mimo tych niedogodności rozwija się i prowadzi swą działalność. Do najwybitniejszych duchownych bytomskich można zaliczyć ks. superintendenta Teodora Heidenreicha – ostatniego przedwojennego proboszcza i zwierzchnika okręgu kościelnego oraz ks. Henryka Wegenera – Wojnowskiego, pierwszego powojennego proboszcza, wybitnego publicysty, więźnia obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau, wnuka biskupa męczennika Juliusza Burschego, pierwszego powojennego redaktora ogólnopolskiego czasopisma ewangelickiego „Strażnica Ewangeliczna”, obecnie „Zwiastun Ewangelicki”
Ewangelicy bytomscy, pełniąc swą służbę we wszystkich zakresach życia religijnego i społecznego, mają nadzieję, że na mocy nowych demokratycznych uregulowań między Państwem a Kościołem z 1994 r., otrzymają zwrot części utraconego mienia, aby w pełni działać religijnie, socjalnie i społecznie. Od 1945 r. do 2001 Parafia w Bytomiu połączona była z parafią w Laryszowie poprzez wspólną obsługę duszpasterską duchownego z Bytomia.
Duszpasterze
od 1836 r. – ks. dr Lippert, pierwszy proboszcz po utworzeniu parafii
do 1912 r. – ks. Paweł Gericke (1816-1912)
– ks. Konrad Szmula (1873-1944)
do 1945 – ks. Teodor Heidenreich (superintendent) (1890-1946)
1945-1952 – ks. Henryk Wegener – Wojnowski (1916-1952)
1952-1964 – ks. Maksymilian Zippfel
1964-1966 – ks. Wiktor Zeler
1966-1975 – ks. Wiesław Grochal
1975-1976 – ks. sen. Alfred Hauptman (administrator)
1975-1976 – ks. Tadeusz Makula (wikariusz)
1976-1979 – ks. Karol Sztwiertnia (administrator)
1977-1982 – ks. Piotr Schreiner (administrator)
1982-2000 – ks. Stanisław Dorda (proboszcz-administrator)
2000-2001 – ks. Henryk Kurzawa (proboszcz-administrator)
2002-2003 – ks. bp Tadeusz Szurman (administrator ex officio)
2002-2008 – ks. dr Krzysztof Krawczyński (wikariusz, proboszcz-administrator)
2008 – ks. Sebastian Mendrok (proboszcz-administrator)